Piwnica Świdnicka we Wrocławiu i jej historia cz.1

W tym wpisie chciałbym przedstawić Wam historię pewnego lokalu we Wrocławiu, o którym zapewne każdy z Was już słyszał, a mianowicie –  Piwnicy Świdnickiej (niem.: Schweidnitzer Keller), mieszczącej się w podziemiach wrocławskiego Ratusza. Wpis ten nie ma być reklamą obiektu gastronomicznego, który obecnie znajduje się w owym miejscu, ale przybliżeniem historii dziejów tego piwnego przybytku, które sięgają wstecz aż do czasów średniowiecznych.

Pierwotnie, miejsce to nosiło nazwę „Piwnica Miejska”. Istotnym wydarzeniem dla historii owej piwnicy było uzyskanie 28 września 1273 roku przez Wrocław tak zwanego „prawa szrotu”. Przywilej ten został nadany przez księcia wrocławskiego Henryka IV Prawego (Probusa). Zgodnie z owym prawem Rada Miejska posiadała monopol na wyszynk wina oraz piwa sprowadzanego spoza Wrocławia.

Ustalenie daty powstania tego miejsca nie jest możliwe, z uwagi na skąpy materiał źródłowy, który przetrwał do naszych czasów. Wiadomo, że powstało ono pod koniec XIII wieku. Świadczą o tym zachowane rachunki za prace budowlane w consistorium (kondygnacji piwnicznej) miejskiego ratusza, które pochodzą z 1299 i 1301 roku. Pierwszy zachowany zapis o funkcjonowaniu miejskiej piwnicy pochodzi z 1303 roku. W księgach rachunkowych z okresu XIV wieku wynika, że sprzedawano tutaj wino (zaniechano tego pod koniec owego stulecia) oraz piwo. Największą popularnością w okresie XIV i XV wieku cieszyło się piwo świdnickie i to jemu piwiarnia ta zawdzięcza swoją nazwę (Piwnice Świdnickie istniały także w innych miastach, na przykład w Krakowie). Nazwa ta przez kilka dekad posiadała charakter zwyczajowy, jednak w 1428 roku utworzono Urząd Piwnicy Świdnickiej, który podlegał Radzie Miasta. Instytucja ta istniała do 1761 roku., a jej zadaniem była kontrola jakości sprzedawanego w podziemiach ratusza piwa oraz przestrzegania zasad panujących w tym miejscu (o czym mowa będzie później).

Warto wspomnieć, że magistrat zaciekle bronił monopolu na sprowadzenie do miasta piwa z innych miast i jego wyszynk. Zwalczano wszelkie próby jego przełamania, co doprowadziło nawet do trwającej w latach 1380-1382 tak zwanej „wojny piwnej”.

W roku 1380 książę Ruprecht I postanowił jako prezent bożonarodzeniowy dla swojego brata Henryka, członka wrocławskiej kapituły, wysłać wóz załadowany beczkami z cenionym piwem świdnickim. Towar nie dotarł do adresata, bowiem został skonfiskowany przez straż miejską, a woźnicę wtrącono do lochu. Kapituła domagała się od władz miejskich wydania towaru, jednak ta odmówiła tłumacząc się złamaniem monopolu i nielegalnym wwozem. 8 stycznia 1381 roku kapituła nałożyła na miasto klątwę (interdykt), co oznaczało zamknięcie kościołów, zawieszenie posługi kapłańskiej, etc. Sama kapituła przeniosła się z Wrocławia do Nysy. Wszelkie próby mediacji pomiędzy uczestnikami sporu kończyły się fiaskiem. Obydwie strony konfliktu były tak zawzięte, że kapituła nie uchyliła interdyktu nawet na czas wizyty czeskiego króla Wacława IV Luksemburskiego, podczas której miał mu zostać złożony hołd przez stany śląskie. Zwyczajowo, uroczystości tej towarzyszyło nabożeństwo. Odmowa władz kościelnych rozsierdziła czeskiego monarchę, który pozwolił swoim żołnierzom i dworzanom wziąć udział w zamieszkach wywołanych przez wrocławskich mieszczan, czego efektem była między innymi grabież domów duchownych na Ostrowie Tumskim i kilku klasztorów. We wrześniu owego roku interdykt nałożony na Wrocław został zniesiony przez nowoprzybyłego do tego miasta nuncjusza apostolskiego (biskupa Lucerii - Tomasza). W maju 1382 roku doszło do ugody między stronami sporu. Władze kościelne musiały uiścić na rzecz rady miejskiej 5000 marek, uzyskując w zamian przywilej wwozu piwa spoza Wrocławia na teren miasta oraz jego wyszynk na Ostrowie Tumskim.

Plan piwnicy świdnickiej składa się z przedsionka i zespołu sal oraz pomieszczeń o charakterze zaplecza gastronomicznego. Zwyczajowo sale te zwano: „Salą Chłopską”, „Salą Mieszczańską”, „Salą Rajców”, „Salą Ławników”, „Salą Hanzy”, „Lochem”, „Salą Książęcą”, „Szynkiem” i „Beczką”. Swój ostateczny kształt piwnice ratuszowe uzyskały pod koniec XV wieku, bowiem kolejne sale pojawiały się wraz z rozbudową Ratusza. Powstanie najstarszej części Piwnicy Świdnickiej datowane jest na ok. 1299 rok. Ostatnia rozbudowa budynku Ratusza miała miejsce w latach 1470-1482.   

 W roku 1501 władze Wrocławia postanowiły założyć miejski browar. Zakupiono do tego celu nieruchomość znajdującą się w południowej części rynku („Kamienica Pod Złotym Dzbanem”, według obecnej nomenklatury – numer 22). Aby ułatwić transport beczek z piwem z browaru do Piwnicy Świdnickiej zbudowano podziemny tunel łączący obydwa te miejsca. Do tego czasu we Wrocławiu piwo warzyli wyłącznie piwowarzy cechowi.

 Kiedy w 1741 roku Wrocław został przyłączony do Prus, instytucję zarządzającą Piwnicą Świdnicką przemianowano z Urzędu Piwnicy Świdnickiej na Królewski Pruski Urząd Wrocławskiej Piwnicy Miejskiej. W roku 1760 zdecydowano o rozwiązaniu tego organu i czasowej dzierżawie piwnic pod wrocławskim ratuszem.

Najemcy „Piwnicy Świdnickiej”
Lp.	Okres najmu	Imię i nazwisko / Nazwa podmiotu
1.	1761-1783	Christian Vorpahl
2.	1783-1795	Gottfried Stephan
3.	1795-1810	Johann Christian Mielisch
4.	1810-1812	Christian Gottlieb Schmidt
5.	1812-1821	Christian Friedrich Weinhold
6.	1821-1861	Karl August Friebe
7.	1861-1881	Adolf Friebe
8.	1881-1904	Towarzystwo Handlowe A. Friebe
9.	1904-1936	George Haase, Max Kluge
10.	1936-1942	George Haase, Oskar Braeumert, Werner Kluge

Obiekt ten był intensywnie eksploatowany przez wrocławskich mieszczan, przez co często poddawano go gruntownym remontom. Zachowało się wiele informacji na ten temat zwłaszcza od II połowy XIX wieku i początku XX stulecia. Remonty takie miały miejsce w 1904 roku (kiedy między innymi doprowadzono instalację elektryczną), w latach 1936-1938 (nadano wtedy Piwnicy Świdnickiej wystrój, który występował w wielu niemieckich piwiarniach zgodny z ówczesną modą) oraz w okresie powojennym.

 Miejsce to funkcjonowało jako piwiarnia do 1945 roku, kiedy to podczas oblężenia Wrocławia zdecydowano o utworzeniu w piwnicy miejskiej punktu opatrunkowego. Po kapitulacji Festung Breslau, w podziemiach Ratusza funkcjonował punkt Czerwonego Krzyża. Co ciekawe, piwnica pomimo wyniszczających działań wojennych przetrwała i wymagała niewielkich prac remontowych, przede wszystkim osuszenia, bowiem na skutek uszkodzenia wodociągów została ona zalana na początku 1945 roku. W latach 1946-1951 prowadzono w tym miejscu prace remontowo-konserwatorskie. Piwnica Świdnicka posiadała zaplecze gastronomiczne, które było sprawne i gotowe do użytkowania, jednak komunistyczne władze postanowiły wykorzystywać jej sale jako magazyny. W roku 1960 utworzono w piwnicy kawiarnię, kino i salę teatralną, a patronat nad nimi sprawował Związek Młodzieży Socjalistycznej, a później Socjalistyczny Związek Młodzieży Polskiej. W owym czasie ze ścian usunięto tynki, bowiem uważano, że malowidła na nich są „zbyt krzykliwe”, eksponując ich ceglano-kamienną odsłonę. W latach 70-tych XX wieku utworzono tam także dyskotekę, która pośród Wrocławian nie cieszyła się najlepszą opinią. Po roku 1989 zdecydowano się na powrót do działalności gastronomicznej. Pomimo gruntownego remontu, który rozpoczęto w 1995 roku (w trakcie jego trwania doszło do „powodzi tysiąclecia”, co wiązało się w ich wstrzymaniem i koniecznością osuszenia piwnic). Prace remontowe ukończono wiosną 2002 roku, a uroczyste otwarcie piwnicy miało miejsce 18 maja 2002 roku, jednak dziś lokal ten jest czymś zupełnie innym niż w latach minionych. Garść informacji o najnowszej historii tego miejsca można przeczytać tutaj (nie będę tu nikomu robił reklamy, zgodnie z zapowiedzią we wstępie).  

Ciąg dalszy nastąpi…

Źródło: Wikipedia