Książki o piwie – Richard W. Unger: „Beer In The Middle Ages And The Renaissance”

Jest to książka, która uznawana jest za jedną z najlepszych monografii dotyczących dziejów europejskiego piwowarstwa, obejmujących okres średniowiecza I renesansu. W większości książek na temat piwa, które czytałem znalazł się przynajmniej jeden przypis, który odwoływał się do publikacji Richarda W. Ungera lub wymieniano tę pozycję w indeksach bibliograficznych.  

Autor tejże książki jest profesorem w katedrze historii średniowiecza na kanadyjskiej uczelni University Of British Columbia. Jego zainteresowania badawcze to przede wszystkim marynistyka i stosunki gospodarcze w średniowiecznej Europie. Zwłaszcza druga sfera zainteresowań autora jest bardzo namacalna w trakcie lektury powyższej książki, o czym będzie mowa nieco później.

Zagrajmy w otwarte karty. To nie jest książka dla każdego. Dlaczego? Po pierwsze język – jest bardziej kwiecisty niż w przypadku wielu publikacji z kultowej serii wydawnictw piwnych, znanej jako „Brewers Publications”. Po drugie – to nie jest opowieść na wzór recenzowanych przeze mnie kilka miesięcy temu „Gawęd o piwie”, ale praca naukowa, pełna szczegółów, które mogą niejedną osobę znużyć, bowiem w trakcie lektury czytelnik zostaje osaczony przez różnej maści detale. Po trzecie – autor wychodzi z założenia, że czytelnicy sięgający po owoc jego pracy badawczej posiadają pewien stan wiedzy zarówno z zakresu piwowarstwa oraz ogólny pogląd na historię Europy, dlatego fachowe terminy piwowarskie nie są objaśniane, ani nie jest czytelnikowi przybliżane tło historyczne omawianych okresów dziejowych.  

Jeśli trzy powyższe uwagi nie zniechęciły Ciebie do dalszej lektury, pora omówić mocne strony tej książki. Ilość szczegółów, którą zarzuca autor może być przekleństwem, ale dla miłośników historii i osób poszukujących rzetelnych informacji będzie ona błogosławieństwem. Autor zawarł sporo tabelarycznych zestawień dotyczących skali konsumpcji piwa, eksportu, zasypu piw z poszczególnych miast Europy w różnych okresach, etc. W ramach prezentacji piwa i jego roli w epoce średniowiecza i renesansu kładziony jest nacisk na społeczny i ekonomiczny kontekst piwa i piwowarstwa. Sam wstęp ma na celu przybliżenie czytelnikowi perspektywy, którą powziął autor w swojej pracy. Książka jest przemyślana i ujmuje zagadnienie historii piwowarstwa w sposób kompleksowy i systematyczny. Przedstawione w niej są zmiany dotyczące piwowarstwa takie jak jego komercjalizacja i profesjonalizacja na przestrzeni wieków, rozpowszechnianie się piw chmielowych w Europie, coraz większy udział mężczyzn w procesie produkcji piwa, formalizowanie się związków i zrzeszeń piwowarskich w prężnie działające cechy czy zeświecczenie tej gałęzi działalności gospodarczej. Dodatkowo, poza chronologiczną i społeczną perspektywą wydarzeń, czytelnik może zapoznać się z szeregiem faktów świadczących o roli piwa, jaką pełniło ono w dobie średniowiecza i epoki odrodzenia. Piwo zostaje zaprezentowane w owej monografii jako artykuł nie tylko pierwszej potrzeby, ale także źródło dochodu jego producentów oraz władzy lokalnej i  centralnej (państwowej). W wyczerpujący sposób opisują to takie zagadnienia jak skala konsumpcji, eksport piwa, skala produkcji w poszczególnych miastach, podatki, działania protekcyjne (cła, zakaz wwozu, etc) czy prawodawstwo regulujące tylko i wyłącznie tę materię. Innymi zagadnieniami ekonomicznymi są role cechów piwowarskich, a także sama działalność browarów na przestrzeni wieków w kontekście udoskonaleń technicznych, nakładu kapitałowego oraz samych warunków pracy i wynagrodzenia za nią. Bardzo ciekawym jest też ostatni rozdział książki, w którym autor przybliża czytelnikowi przyczyny spadku popularności piwa, który rozpoczął się od XVII wieku i po części skutki przyczyn tego procesu odczuwalne sa po dzień dzisiejszy.

Próżno szukać w niej receptur, wyczerpujących informacji o dawnych stylach piwa, etc, bowiem autor dokonał makroekonomicznego studium nad zagadnieniem piwa obejmującym swym zasięgiem dzieje tego napoju alkoholowego od czasów antycznych aż po początki oświecenia – ostatni rozdział dotyczy przemian z okresu XVI-XVIII wieku. Uważam tę książkę za bardzo pomocną w zrozumieniu czym było, i jaką rolę pełniło piwo w czasach średniowiecznej Europy i epoce renesansu. Mnogość detali potwierdza tezy wysunięte przez autora i pozwala czytelnikowi uzmysłowić sobie ile dawniej pito piwa, dlaczego tak chętnie po nie sięgano i podawano je nawet dzieciom, i dlaczego warto było w owych czasach być piwowarem? Z lektury książki można też dowiedzieć się o bolączkach ówczesnych piwowarów czyli między innymi: o silnym związku pomiędzy warzeniem piwa i cyklem pór roku, częstymi pożarami w browarach, nierzadkich niedoborach podstawowych surowców oraz niejednokrotnym okładaniem go taksami i innymi opłatami, by na przykład podreperować monarsze budżety. Fakt częstego powoływania się przez innych autorów książek o piwie na te konkretna publikację na pewno nie wziął się znikąd. Książka liczy prawie 320 stron, jednak ostatnia siedemdziesiąt to indeksy, bibliografia i przypisy. Ciekawy jest też suplement załączony do tejże publikacji, w której autor prezentuje dawne miary objętości beczek, w których przechowywano i transportowano piwo. Jako  ciekawostkę warto dodać, że autor niejednokrotnie w ramach przykładów podaje i polskie miasta lub informacje na temat naszego kraju.

Nie wiem czy udało mi się Was namówić, a może raczej zniechęcić do lektury tej książki, ale uważam, ze warto sięgnąć po tę publikację, bowiem jest to rzetelne źródło na temat historii piwa na Starym Kontynencie.